Temat lekcji: Wojna widziana oczami Melchiora Wańkowicza – fragm. powieści pt. „Ziele na kraterze”
„Ziele na kraterze” oraz „Tędy i owędy” (fragmenty) Melchiora Wańkowicza to lektura obowiązkowa.
1. Obejrzyj materiały o Melchiorze Wańkowiczu i jego twórczości.
https://prezi.com/5vqju3cafc_x/melchior-wankowicz/
https://www.youtube.com/watch?v=pzQmG6sKP3c
2. Przeczytaj fragment powieści „Ziele na kraterze”, s. 227 w podręczniku.
3. Obejrzyj film „Miasto ruin”.
https://www.youtube.com/watch?v=TR-VxXMq66g
4. Co to jest retrospekcja? Zapamiętaj to pojęcie. Definicję znajdziesz w podręczniku na s. 232.
5. Zapoznaj się z materiałami (3 kartki), które przekażę w wiadomości prywatnej.
Miłego oglądania i przyjemnej lektury.
Klucz odpowiedzi
SPRAWDZIAN ZNAJOMOŚCI TWÓRCZOŚCI JANA KOCHANOWSKIEGO
1.Z jakim okresem historycznym wiążesz postać Jana Kochanowskiego? .odrodzenie (renesans)1 p.
2.Przeczytaj uważnie utwór i odpowiedz na pytania.
„ Gościu, siądź pod mym liściem, a odpoczyń sobie.
Nie dojdzie cię tu słońce, przyrzekam ja tobie.
Choć się nawysszej wzbije, a proste promienie
Ściągną pod swoje drzewa rozstrzelane cienie.
Tu zawżdy chłodne wiatry z pola zawiewają,
Tu słowicy, tu szpacy wdzięcznie narzekają”.
a) Podaj tytuł utworu. „Na lipę”1 p.
b) Jaki to gatunek literacki? Podaj jego definicję fraszka – krótki utwór liryczny pisany wierszem, utrzymanyczęsto w żartobliwej tonacji. Tematy fraszek mogą być różnorodne:od błahych po refleksyjno- filozoficzne. Fraszkę zazwyczaj kończy puenta. ( krótkie, często dowcipne, podsumowanie jakiejś wypowiedzi lub utworu literackiego) 2 p.
c) Jakie jest przesłanie, idea utworu? Mamy tu do czynienia z liryką inwokacyjną, uosobiona lipa (będąca podmiotem lirycznym) zaprasza, by spocząć w jej cieniu. „Gość” to każdy z czytelników, człowiek zmęczony, potrzebujący wytchnienia. Ale wiersz ten nie tyle jest zaproszeniem, co pochwałą, swoistym hołdem złożonym przez poetę lipie. Podmiot utworu włożył w usta ukochanego drzewa opis swoich własnych przeżyć związanych z miejscem, którego jest ona centrum. Nie ma znaczenia, że lipa nie daje owoców, ale dla swego pana jest niezwykle cenna, to związek z człowiekiem czyni ją tak wyjątkową, że wartą uwiecznienia w wierszu. .3 p.
d) Nazwij środek poetycki z 1. wersu. apostrofa 1 p.
3. Jakie wartości są dla Kochanowskiego najważniejsze? Wymień je i podaj tytuły przynajmniej 2 utworów tego samego gatunku literackiego jak ten z zadania 2, w których poeta ujawnia poglądy na ten temat.
np. „O żywocie ludzkim” – utwór ten jest jakby chwilą zadumy nad ludzkim losem, nad niepewnością i ulotnością ziemskich wartości, takich jak: zacność, moc, pieniądze, uroda, sława.
We fraszce tej autor porównuje ludzkie życie do krótkiego, ulotnego nietrwałego i niepewnego tworu. Mówi, że uroda, moc, pieniądze, sława nie są nadrzędnymi dobrami i przeminą bezpowrotnie.
Podmiot liryczny wyjaśnia, że nie warto się przyzwyczajać do obecnego życia, bo to wszystko przeminie jak polna trawa. Życie porównuje do trawy, która wiosną ożywa, a jesienią usycha tak, jakby umierała. Bóg dał nam wszystko, czego potrzebujemy do życia, lecz nie mamy wpływu, że to kiedyś utracimy. Nie wiadomo, jak byśmy się starali, to młodość, sława, zdrowie z czasem minie. Jest tak od zawsze („naśmiawszy się nam i naszym przodkom, wemkną nas w mieszek, jako czynią łątkom”). W wierszu tym ludzie porównywani są do marionetek, które można wrzucić do worka jak się znudzą. Ludzie są aktorami, a Bóg reżyserem.
Np. „Na zdrowie” – Tekst składa się z szeregu pochwał na cześć zdrowia, określanego jako: „szlachetne”, „lepsze” i „droższe”. Poeta wychwala je więc i wymienia jego zalety. Już w pierwszym wersie zwraca się bezpośrednio do zdrowia nazywając je „szlachetnym”. Wezwanie powtarza się w ostatnich wersach. Autor określa zdrowie także mianem „klejnotu”, prosząc je o to, by na zawsze zamieszkało w jego domu.
Poeta przeciwstawia zdrowiu takie wartości jak: bogactwo, młody wiek, wysokie stanowiska społeczne, władza, które nie mają znaczenia, jeśli człowiek zaniemoże. Cenę zdrowia poznaje się dopiero wtedy, gdy się je utraci. 6 p (w 8 dniu powtórki cke też jest wspomniany ten utwór)
4. Podaj definicję trenu jako gatunku literackiego. Tren -gatunek poezji żałobnej, ukształtowany w starożytnej Grecji; utwór wyrażający żal z powodu czyjejś śmierci, rozpamiętujący dokonania osoby zmarłej oraz zawierający pochwałęjej zalet i zasług 1 p.
5. Omów budowę cyklu Treny. TRENY – 19 utworów lirycznych napisanych po śmierci ukochanej córki poety – Urszulki. Artysta, zgodnie z tradycją gatunku, chwali zalety zmarłej i wyraża żal po jej stracie. Rozpacz prowadzi go do kryzysu światopoglądowego, który w końcu udaje mu się przezwyciężyć. Ostatecznie poeta godzi się z losem. 3 p.
6. Dokończ zdanie : Tren V w zasadniczej części jest zbudowany z porównania homeryckiego, czyli porównania, którego jeden człon jest rozbudowanym opisem ludzkich czynów zestawionych z zachowaniem zwierząt lub ze zjawiskami przyrody 2 p.
7. Podaj cechy pieśni jako gatunku lirycznego. Pieśń – gatunek literacki poezji lirycznej, o genezie związanej z obrzędami i muzyką (pieśni ludowe, pieśni średniowieczne), od której stopniowo się uwolnił, stając się samodzielną formą wyrazu.
Pieśń to utwór liryczny podzielony na strofy, zwykle o tematyce poważnej.
3 p.
8. Podaj tytuły poznanych pieśni Jana Kochanowskiego „Pieśń IX”, „Pieśń XX”, „Pieśń świętojańska o Sobótce”
2p.
9. Przeczytaj uważnie utwór i odpowiedz na pytania.
Tyś Pan wszytkiego świata, Tyś niebo zbudował
I złotymi gwiazdami ślicznieś uhaftował;
Tyś fundament założył nieobeszłej ziemi
I przykryłeś jej nagość zioły rozlicznemi.
a) Podaj tytuł utworu. „Czego chcesz od nas, Panie…” też „Pieśń XXV”, też „Hymn do Boga”1 p.
b) Jaki to gatunek literacki? Podaj jego definicję i najważniejsze cechy.
Hymn (odmiana pieśni)
hymn – uroczysta i podniosła pieśń pochwalna o apostroficznym charakterze wypowiedzi, komponowana na cześć bóstwa, szczególnej osoby, wydarzenia, ojczyzny (kraju), a także idei. 4 p.
c) Wskaż 3 różne środki artystyczne.
np. „Czego chcesz od nas, Panie…” – pytanie retotyczne i apostrofa ………….. 3 p.
„nieobeszłej ziemi” – epitet
„Tyś pan wszystkiego świata, Tyś niebo zbudował
I złotymi gwiazdami ślicznieś uhaftował.” -przerzutnia
d) Nazwij układ i rodzaj rymów. Regularne parzyste rymy żeńskie (Np. ziemi// rozlicznemi) 3 p.
e) Wykazując się znajomością ww. utworu, scharakteryzuj adresata wypowiedzi lirycznej. . Bóg. – jest hojny, wszechobecny itd……. 3 p.
11. Wyjaśnij pojęcie stoicyzm i epikureizm. Wykaż ich związek z twórczością Jana Kochanowskiego.
Epikureizm- zespół poglądów, tworzący kierunek w filozofii, nazywany tak od twórcy głównych myśli Epikura (341- 270 p.n.e.). Łącząc dobro i szczęście, utożsamił je z przyjemnością, której osiągnięcie stanowi cel ludzkich dążeń.
Stoicyzm- postawa życiowa polegająca na zachowaniu umiaru, spokoju wewnętrznego, hartu ducha i opanowania w trudnych sytuacjach.
Filozofia stoicka zakłada, że człowiek powinien spokojnie akceptować wyroki losu, ponieważ i tak nie może na nie wpłynąć. Nie powinniśmy zbytnio chełpić się swym szczęściem ani też pogrążać się w nadmiernej rozpaczy. Najbardziej znanym zawołaniem epikurejczyków jest „carpe diem”, co oznacza, że powinniśmy łapać chwilę, cieszyć się życiem doczesnym.
Kochanowski większą część swego życia poświęcił na dążenie do osiągnięcia postawy łączącej te dwie filozofie. Epikurejska radość życia powinna uzupełniać się ze stoickim opanowaniem, powagą i rozumem. Taki punkt widzenia przedstawia Kochanowski między innymi w swoich pieśniach, choć echa takiego widzenia widoczne są także w wielu innych jego utworach, np. fraszkach.
3 p
Comments are closed.