klasa VII a język polski

Temat lekcji: Przełomowa lekcja.

Pracujemy dziś z rozdziałem XV „Syzyfowych prac”.

1. Uzupełnij tabelę (w zeszycie):

Wskazówki dla ucznia (można zmodyfikować):

Nazwisko prowadzącego lekcję	prof. Sztetter
Rodzaj i tematyka zajęć	Lekcja języka miejscowego – przekład na język rosyjski wiersza Czajkowskiego Pająk.
Ogólna charakterystyka zespołu uczniowskiego	Uczniowie klasy 7. gimnazjum, młodzi Polacy, skutecznie poddawani dotąd rusyfikacji, niezainteresowani lekcją języka miejscowego; od niedawna w klasie znajduje się nowy uczeń przeniesiony karnie z Warszawy.
Przebieg zajęć	1. Wejście nauczyciela do klasy, rozpoczęcie lekcji. 2. Wywołanie ucznia do odpowiedzi. 3. Poinformowanie nauczyciela o nowym koledze. 4. Rozmowa nauczyciela z Bernardem Zygierem prowadzona w j. rosyjskim. 5. Pytania nauczyciela i bezbłędne odpowiedzi ucznia z Warszawy. 6. Wypowiedź Zygiera na temat Mickiewicza. 7. Wyrecytowanie przez ucznia Reduty Ordona.
Opinia o metodach nauczania i ocena lekcji	Nauczyciel używa właściwego podręcznika autorstwa prof. Wierzbowskiego, zgodnego z zalecanym przez władze programem. Cel lekcji – zniechęcenie uczniów do uczenia się języka polskiego – został częściowo osiągnięty, metody nauczyciela (monotonna praca nad przekładami) użyte zgodnie z zaleceniami.
Uwagi i zalecenia	Niedopuszczalne na lekcjach języka miejscowego są rozmowy z uczniami na temat polskiej literatury patriotycznej, prezentacja „wierszy polskich” zabronionych przez władze carskie!
Oceniający	inspektor Zabielski / dyrektor Kriestoobradnikow

Przypomnij sobie:

język polski był nazywany „językiem miejscowym”, gdyż obowiązującym oficjalnie był język rosyjski, wszystkie lekcje odbywały się po rosyjsku;
uczniom zabraniano mówić po polsku (także podczas zajęć z języka polskiego);
skrupulatnie uczono ich poprawnej wymowy rosyjskiej;
starano się zainteresować uczniów kulturą rosyjską, jednocześnie zniechęcając do polskiej literatury (np. przez dobór słabych i bezwartościowych utworów);
lekcje prowadzono w sposób niebudzący zainteresowania (były nazywane przez uczniów „nudami narodowymi”);
uczono z podręczników podających fałszywy obraz polskiej literatury;
zajęcia odbywały się na ostatniej lekcji, kiedy uczniowie byli już zmęczeni;
prowadzili je bezwolni nauczyciele zastraszeni przez władze rosyjskie;
pozwalano uczniom lekceważyć lekcje języka polskiego.

Zadanie 2: Napisz w zeszycie notatkę o postawie Bernarda Zygiera. Uwzględnij w niej, co zaskoczyło jego kolegów i nauczyciela. Możesz wykorzystać poniższe informacje:

„Nieprawomyślność” Zygiera oznaczała przeciwstawianie się rusyfikacji, manifestowanie patriotyzmu, głoszenie podglądów niezgodnych z oficjalnymi założeniami.

Bernard Zygier został przeniesiony do szkoły na prowincji oraz poddany ścisłej kontroli: – obserwowano każdy jego krok,

mieszkał u Kostriulewa (gorliwego rusyfikatora, nauczyciela historii),
poza szkołą nie mógł spotykać się z kolegami,
w szkole codziennie był rewidowany,
upominano go surowiej niż innych i często wzywano do odpowiedzi,
początkowo nie mógł uczęszczać na lekcje języka polskiego (zezwolono mu po miesiącu) .

Profesor rozmawiał z nowym uczniem na temat jego zainteresowań czytelniczych związanych z polską literaturą. Nauczyciel przerywał wypowiedź Zygiera, gdyż tematy te były zabronione przez władze carskie, jednak – pomimo ryzyka – pozwolił uczniowi wypowiadać się i recytować utwór patriotyczny, uświadomił sobie, że chłopiec ma odwagę głoszenia swoich poglądów, przypomniał sobie, że także jest Polakiem. Uczniowie i profesor byli zaskoczeni postawą Bernarda Zygiera:

walczył o prawo do uczestnictwa w zajęciach języka polskiego (dla innych uczniów były to „nudy narodowe”, on stwierdził: „przecież to nasz język ojczysty”);
poprosił nauczyciela, by jego nazwisko (Sieger) zapisał w wersji spolszczonej (Zygier);
doskonale wypowiadał się po rosyjsku (np. rozmawiając z nauczycielem o polskiej literaturze);
zawsze przygotowany do lekcji bezbłędnie odpowiadał na zadane pytania, tłumaczył wiersz, dokonywał rozbioru logicznego i gramatycznego zdań (inni uważali te ćwiczenia za nudne i lekceważyli zajęcia);
znał wiele utworów z niedawnej literatury polskiej (z okresu romantyzmu – I poł. XIX w., autorstwa Adama Mickiewicza) były to teksty patriotyczne zabronione przez carską cenzurę;
przyznał, że w Warszawie wraz z kolegami samodzielnie studiowali zabronioną literaturę;
był pewny siebie, zdecydowany, nie bał się wygłaszać swoich poglądów, mimo słabych protestów nauczyciela nie przerwał recytacji tekstu

3. Zapisz w zeszycie:

Zygier recytował (jak?): mocno, wyraziście, z pasją, równo, spokojnie, gwałtownie, odważnie, emocjonalnie

Przypomnij sobie informacje o „Reducie Ordona” A. Mickiewicza.

powstanie listopadowe – wybuchło w 1830 r. Reduta Ordona opowiada o walkach polsko-rosyjskich w czasie powstania listopadowego, które wybuchło w celu zrzucenia rosyjskiej niewoli. Mówienie o tym wydarzeniu było zabronione.

Warszawa występuje przeciw carowi i przeciwstawia się jego władzy nad Polakami.

4. Zapisz w zeszycie:

słuchający czuli (co?): poruszenie, wstrząs, niepokój, żal, smutek, złość, gniew

Zapamiętaj:

Uczniowie bardzo przeżyli wystąpienie kolegi, świadczy o tym gwałtowna reakcja Marcina Borowicza, który przypomniał sobie swoje narodowe korzenie (opowieści powstańcze strzelca Nogi), odkrył w sobie głębokie uczucia (zdawało mu się, że nie wytrzyma, że skona z żalu). Patriotyczny wiersz obudził w uczniach uśpione uczucia, o których zapomnieli (Uczucia dziecięce i młodzieńcze, po milionkroć znieważane, leciały teraz między słuchaczów w kształtach słów poety, pękały wśród nich jak granaty, świszczały niby kule, ogarniały dusze). Przytoczone w powieści fragmenty tekstu Mickiewicza podkreślały przeciwstawienie się Polaków carowi (Warszawa jedna mocy twej urąga! Podnosi na cię rękę…), wzywały do walki z zaborcami przez ukazanie przykładu odważnych żołnierzy walczących do ostatniej sztuki amunicji z przeważającymi siłami wroga (nieraz widziałem garstkę naszych walczącą z Moskali nawałem […], wciąż grzmi rozkaz wodzów, wre żołnierza czynność […], żołnierz pobladnął, nie znalazłszy ładunku, już bronią nie władnął…). Postawa Zygiera pomogła młodym Polakom w odbudowaniu ich tożsamości, zainspirowała ich do działania, uświadomiła, że można być odważnym, buntować się przeciw zaborcom (Nie była to już recytacja utworu wielkiego poety, lecz oskarżenie uczniaka polskiego zamknięte w zdarzeniach z bitwy. Był to własny jego utwór, własna mowa).

Przeczytaj fragment powieści opisujący reakcję prof. Sztettera, np.

Sztetter siedział na swym miejscu wyprostowany. Powieki jego były jak zwykle przymknięte, tylko teraz kiedy niekiedy wymykała się spod nich łza i płynęła po bladej twarzy.

5. Napisz w zeszycie krótki monolog prof. Sztettera, w którym wyrazisz jego uczucia wywołane recytacją Zygiera.

Propozycja dla ucznia: Tyle lat zgadzam się pokornie na wszystko, co mnie spotyka. Z lęku o byt mojej rodziny prawie zapomniałem, że jestem Polakiem, który powinien walczyć wszelkimi możliwymi sposobami o utrzymanie polskości. I oto jeden z moich uczniów mnie zawstydza, pokazuje, że duch Polski żyje w młodych sercach! Och, gdybym mógł mieć jego odwagę! Boże, pomóż mi podnieść głowę!

Zapamiętaj, jakie działania podejmowano, aby przeciwstawić się rusyfikacji, np.

czytanie polskiej literatury,
spotkania „na górce” i poszukiwanie rzetelnej wiedzy,
świadomość działań rusyfikatorów, opór wobec podejmowanych działań.

Proszę o systematyczne wykonywanie zadań i przesyłanie ich w wiadomości prywatnej lub na adres a- mail.